Erken Emeklilik Müjdelendi! Erken Emeklilik Şartları Neler?

25 Ekim 2019Son güncelleme: 25 Ekim 2019

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)‘in verilerine göre; çalışanların yüzde 36’sı iş yerlerinde sigortasız çalışıyor. Sigortasız çalışılan sürede, işveren SGK’ya işe giriş bildirgesi vermediği için çalışanın sigorta primleri yatmıyor veya eksik yatıyor. Ayrıca, maaş yüksek olduğu halde asgari ücret üzerinden yatan primler de mevcut.

tüik ile ilgili görsel sonucu

Peki, erken emeklilik şartları neler? Yıpranma hakkı, askerlik borçlanması ve doğum borçlanması kimleri kapsıyor?

Erken emeklilik milyonlarca kişiyi ilgilendiriyor. Uzun yıllar çalışan vatandaşlar yaş veya eksik primler nedeniyle geç emekli oluyor. Bu durumlara yönelik yasaların tanıdığı bazı kolaylıklar da var. Bunların başında yıpranma hakkı ve borçlanmalar geliyor. Fakat borçlanmaların dışında da alternatifler mevcut. Birçok vatandaş yıllarca sigortasız bir şekilde çalıştığını belirtirken, bu nokta vatandaşların erken emekliliği için hayalleri hüsrana uğratabiliyor.

erken emeklilik ile ilgili görsel sonucu

Yasa, primi eksik yatanlara yada yatırılmayanlara mahkemelerde ‘hizmet tespit davası’ açma hakkı tanıyor. Birçok kişi bu yasanın tanımış olduğu hakların bilincine vararak emekliliğini öne çekti. İşçi, sigortasız çalışarak geçirdiği sürenin son yılından başlayarak 5 yıl içerisinde hizmet tespit davası açabilir. Eğer işçi ölmüşse, hak sahipleri de dava açma hakkına sahip. Bu durum özellikle dul ve yetim maaşı almayı sağlıyor.

İşçinin elinde konuya yönelik önemli belgeler ve şahitler varsa ‘iş mahkemesinde’ hizmet tespit davası açabilir. Dava açmak için delil olarak kullanılabilecek kalemler şunlar:

SGK işyeri dosyası, sigortalının işyeri sicil dosyası, işverenin mesleki kuruluş kaydı, esnaf sicil kaydı, ticaret odası kayıtları, vergi mükellefiyet kayıtları, ücret bordroları, tanık, bilirkişi.

Borçlanma imkanı

Borçlanma imkanı denince akla ilk gelen: askerlik borçlanması ve doğum borçlanması. Bu imkan ile beraber hem prim hem de yaştan kazanabiliyorsunuz. Sigortadan sonra yapılan 3 doğum 2160 gün (6 yıl) kazandırıyor. İlk sigorta yaptırılmadan önce yapılan askerlik ise borçlanılan gün kadar işe giriş tarihini geri çektiği için emeklilik yaşı ve prim şartı azalıyor.

Memurların hakkı

Memurlar ücretsiz izin sürelerini daha sonra borçlanarak emeklilik hizmetinden saydırabiliyor. Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirilen doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri de borçlanma kapsamında. Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri de borçlanma kapsamında.

Avukatlarda durum

Sigortalı olarak yapılan avukatlık stajı diğerlerinden ayrı olarak emeklilik hesabından sayılıyor. Tutukluluk ve gözaltında geçen süreler de borçlanılabiliyor. Bu süreleri mahkum olunmadığı sürece borçlanarak hizmetinizden saydırabilirsiniz. Yine ekonomik kriz dönemlerinden ücretsiz izinli olanlar her yıl için 3 aya kadar borçlanma yapabiliyor. Doktorlar fahri asistanlık hizmetinde geçirdikleri süreleri borçlanabiliyor.

Gurbetçiye kolaylık

Yurtdışında çalışanlar belli şartlarda bu süreleri borçlanarak emeklilik hesabına katabiliyor. Kadınlar yurtdışında 18 yaşından sonraki süreleri çalışmış olmasalar bile borçlanabiliyor.

SİGORTASIZ GÜNLER SAYILIR MI?

Uzun yıllar da sigortasız çalışan vatandaşlar erken emekli olabilir. Bu konuda öncelikle dava açılması gerekiyor. Davada çalışılan yıllara dair kanıtlar varsa mahkemeye sunulmalı. Aynı dönem çalışılan iş arkadaşları da mahkeme için geçerli oluyor. SGK bu konuda gerekli kararın çıkması ile primlerde değişiklik yaparak emekliliği veriyor.

YIPRANMA HAKKI NEDİR?

Yıpranma payı ile çalışma koşulları ağır olan mesleklerden daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda “fiili hizmet zammı” olarak geçen yıpranma payı ile çalışma koşullarının ağır olması sebebiyle diğer mesleklere nazaran daha fazla efor sarf edilen ve diğer mesleklerden daha fazla yıpranmaya maruz kalınan işlerde daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor.

Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor.

YIPRANMA HAKKI NASIL HESAPLANIYOR?

SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YIPRANMA HAKKI NE ZAMAN VERİLECEK?

İnsan sağlığına ilişkin işlerde çalışanlara tanınan FHSZ hakkı, 3 Ağustos 2018 tarihinden sonraki çalışmalara uygulanacak. Çalıştıkları her 360 güne karşılık, 60 gün ilave edilecek. FHSZ’den yararlanabilecek sağlık meslek mensupları için 45 başlık altında meslek kodu belirlendi. Ancak, meslek kodu listesinde yer almayan, fakat kanuna göre sağlık mesleği olduğu kabul edilen meslekler için ise Sağlık Bakanlığı’ndan görüş alındıktan sonra gerekli işlem yapılacak.

Örneğin, bir personelini eczane kalfası olarak çalıştırdığını beyan eden eczacı, bu personelin eğitim sertifikası veya kurs bitirme belgesini ekleyerek SGK’ya başvuracak. SGK onaylarsa bu kişinin sigorta bildirimleri “Eczane hizmetleri teknikeri” olarak yatırılacak.

Sağlık meslek mensubu sayılmakla birlikte halen Yükseköğretim Kanunu uyarınca görev yapanlar da insan sağlığı için koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde fiilen çalışmaları şartıyla FHSZ’den yararlanabilecekler.

YIPRANMA HAKKI KİMLERİ KAPSIYOR?

Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar 60 – 90 gün
Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar 60 gün
Cıva üretimi işleri sanayinde çalışanlar 90 gün
Çimento fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Kok fabrikalarıyla Termik santrallerde çalışanlar 60 gün
Alüminyum fabrikalarında çalışanlar 60 gün

Su altında çalışanlar 60 gün

Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar 90 gün
Döküm fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Asit üretimi yapan yerlerde çalışanlar 90 ile 180 gün
Madenlerin yer altında çalışanları 180 gün
Radyoaktif ve doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler radyoiyonizan maddelerle veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları yapılan işler ile yapılan işlerde çalışanlar 90 gün.

ASKERİ SAĞLIK PERSONELİ

Askeri hastanelerde çalışırken Sağlık Bakanlığı’na ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi’ne devredilen personelin durumuna da açıklık getirildi. Bu personelden, aylıklarını 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’na göre almaya devam edenler, TSK mensuplarında olduğu gibi her 360 güne karşılık 90 gün FHSZ elde edecekler. Aylıklarını 926 sayılı kanun kapsamında almayan personel ise diğer sağlık çalışanları gibi 360 güne karşılık 60 gün FHSZ kazanacak.

İHTİYAT PİLOTLARI İÇİN YIPRANMA HAKKI

FETÖ’nün 15 Temmuz hain darbe girişiminden sonra çok sayıda askeri pilotun ihraç edilmesinin ardından 2016 yılında çıkartılan kanunla “ihtiyat pilot” uygulamasına geçildi. Bu kapsamda, orduda görev yaptıktan sonra özel havayolu şirketlerine geçmiş olan pilotlar, ayda en az 3 gün F-16’larla uçuş pratiği yaparak savaş durumunda görev yapmak üzere hazır tutulacak.

Genelgeye göre, emeklilik ve yaşlılık aylığı alanlar hariç ihtiyat pilotları, Türk Silahlı Kuvvetleri personeline uygulanmakta olan FHSZ’den yararlanacaklar. Bu kapsamda görev yaptıkları sürelere 4’te 1 oranında ilave edilecek.

BELGELEYENLER YIPRANMA HAKKI KULLANABİLİR

Genelgede, çalıştığı işyeri esas faaliyet konusu itibarıyla FHSZ kapsamında olmayan ancak kanunda sayılan ve yıpranmaya tabi işte çalışanlara da kolaylık sağlandı. Örneğin, motorlu piston imalatı yapan bir işyeri normalde FHSZ’ne tabi değil. Ancak, bu işyerinde dökümhane var ise bu dökümhanede çalışan işçiler, demir-çelik işçilerinde olduğu gibi yılda 90 gün yıpranma hakkından yararlanabilecek. Ancak, bu haktan yararlanabilmek için SGK’ya başvuru yapılması ve durumun belgelendirilmesi gerekiyor.

AZAMİ 26 GÜN BİLDİRİLECEK

Yıpranma hakkından yararlananlar için 3 Kasım 2017 tarihinden itibaren SGK’ya bildirge gönderilirken, FHSZ kapsamındaki çalışma süresi bir ay içinde 26 günü aşamayacak. Başka bir ifadeyle haftada 1 gün tatil kabul edilerek, tatil günleri için FHSZ bildirimi yapılamayacak. Emekli aylığı bağlanmış olanlar hariç olmak üzere, daha önce yanlışlıkla FHSZ kapsamındaki çalışmalar 26 günden fazla bildirilmiş ise bu beyannameler de düzeltilerek işlem yapılacak. FHSZ kapsamındaki günler ile diğer günlerin toplamı ayda 30 günü geçemeyecek.

YIPRANMA HAKKI GERİYE DÖNÜK İŞLETİLEBİLİR Mİ?

Torba yasa içerisinde yer alan yıpranma payı, yürürlüğe girmesinin ardından sonraki çalışmaları etkileyecek. Herhangi bir revize olmaması halinde geriye dönük çalışmalar yıpranma yasasına dahil edilmeyecek.

Bu yasadan idari görevlerde bulunan çalışanlar yararlanamayacak.

DOĞUM BORÇLANMASI NASIL YAPILIR?

Doğum nedeniyle çalışma hayatından kopan kadınların diğer çalışanlardan geri kalmamaları için tanınan doğum borçlanması sayesinde erkek sigortalıların askerlik borçlanması gibi kadın sigortalılar da doğum borçlanması yoluyla Bağkur erken emeklilik müjdesi 2019 yılında da önceki yıllarda olduğu gibi yakalayabilirler. Bu kapsamda doğum borçlanması yapacak kişilerin sigorta başlangıç tarihinden sonra doğum yapmış olmaları gerekmektedir.

Sigortalılık öncesi doğumlar borçlanılamaz. 2014 yılında yapılan değişiklikler ile SSK, Bağkur ve Emekli sandığı türlerinden hangisine tabi olursa olsun tüm sigortalılara doğum borçlanması yapma hakkı tanınmıştır. Yine 2014 yılında yapılan değişiklik sayesinde önceden 2 çocuğa kadar olan doğum borçlanması 3 çocuğa çıkarılarak, 3 kez doğum yapan bir kadın sigortalının 2 bin 160 güne kadar borçlanma hakkına kavuşması sağlanmıştır. Bu sayede kadın sigortalılar doğum yaptıkları ve çalışamadıkları süreleri kapsayan prim günlerini ödeyerek prim gün sayılarını arttırarak emeklilik tarihlerini öne çekebilmektedirler. Ancak erkek sigortalıların askerlik borçlanmalarında olduğu gibi kadın sigortalıların da her doğum borçlanması erken emeklilik anlamına gelmemektedir. Bunun için kadın sigortalının emeklilik yaşında prim sayısı yetmiyorsa avantaj sağlar, çalışma hayatına staj ile başlayan erken yaşta sigortalı olan kadınlar için büyük bir avantaj olabilir. Doğum borçlanması için gerekli olan şartlar;

ANNEYE 6 YIL ASKERE 1 YIL

Kadınlar sigortadan sonra doğumları 3 çocuk için borçlanarak yaparak 6 yıl yani 2760 gün prim kazanabiliyor. Yaş ve yıl şartları tamamsa 6 yıl beklemeden emekli olabiliyorlar.

TOPLU ÖDEME İLE ERKEN EMEKLİLİK

Her çalışan haklı olarak bir gün emekli olmayı hayal ediyor. Ülkemizde bunun yolu da belli sayıda gün prim ödemek, belli yaşa gelmek ve belli bir sigortalı yılını doldurmak isteniyor. Yasalarımız geçmiş yıllarda çalışılmayan dönemler için geriye dönük ödeme imkânı tanımıyor. Ancak bazı istisnalar ile toplu ödeme yaparak bu günleri satın almak mümkün olabiliyor. Sigortalıların borçlanma yapabilecekleri süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. Maddesi ile düzenlenmiş.

1) Kadınlar sigortadan sonra üç çocuğa kadar doğum borçlanması yaparak 2.160 günü toplu ödeme ile satın alabiliyor.
2) Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri toplu olarak ödemek mümkün.
3) Emekli Sandığı’na tabi çalışan memurların, ücretsiz izin süreleri borçlanılabiliyor.
4) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri borçlanılarak emeklilik hesabında kullanılıyor.
5) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri de borçlanılabiliyor.

6) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri de borçlanılabiliyor.
7) Grev ve lokavtta geçen süreleri de borçlanmak mümkün.
8) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri borçlanılıyor.
9) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, açıkta geçirdikleri süreleri borçlanma imkânları bulunuyor.
10) Part-time çalışanlar, 30 günden az çalışması olanlar, ücretli öğretmenler bu süreleri borçlanarak 30 güne tamamlayın

ERKEN EMEKLİLİK ŞARTLARI NELER?

Ülkemizde birçok vatandaş erken emekli olmanın hayaliyle yaşıyor. Emeklilik yıllarında devlet tarafından işçiye pirim ve ödemelerine göre emekli maaşı veriliyor. Sigortalılık süresinin başlangıcı 08.09.1976’dan önce olan erkek SSK’lılar:

55 yaşını doldurmuş olma ve en az 5000 gün veya, 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, 25 yıldan beri sigortalı bulunma ve en az 5000 gün, Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olma şartlarını yerine getirenler, tam emekli aylığına hak kazanmaktadırlar. 08.09.1999 günü ve sonrası işe giren erkekler emekli olabilmeleri için 60 yaşını tamamlamış ve en az 7000 gün sayısı ile emekli olabilecekler. Görüldüğü üzere 08.09.1999 gününden sonra işe girenler için sigortalılık süresi diye bir şey kalmamıştır. 7000 günü doldurmak ve 60 yaşını tamamlayıp 61 yaşından gün alması gerekir.

4.500 GÜN İLE ERKEKLERDE EMEKLİLİK

60 yaşını doldurmuş olması , 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün prim ödemek şartı ile kısmı emekli olabileceklerdir.