Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2024 Küresel Tüberküloz Raporu, Afrika bölgesinin 2015-2023 arasında TB kaynaklı ölümleri %42, vaka sayılarını ise %24 azaltmayı başardığını ortaya koydu. Bu düşüş, bölgenin son 10 yılda kaydettiği en büyük ilerleme olarak kayıtlara geçti. 2023’te 1,9 milyon vaka tespit edilirken, tedavi kapsamı %74’e yükseldi. Ancak hâlâ her yıl 1,4 milyon kişi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybediyor.
Öne Çıkan Başarı Hikayeleri
- Güney Afrika, 2015’ten bu yana TB vakalarını %50 azaltarak 2025 hedefini şimdiden yakalayan ilk ülke oldu.
- Mozambik, Tanzanya, Togo ve Zambiya, TB ölümlerinde %75’lik düşüşle DSÖ’nün 2025 hedefini geride bıraktı.
- Doğu ve Güney Afrika, 2000-2023 arasında TB insidansını 100.000’de 466’dan 266’ya düşürerek bölgesel mücadelenin lokomotifi haline geldi.
Karanlık Tablo: Teşhiste Eksiklik, Direnç ve Ekonomik Yük
- Teşhis Krizi: TB hastalarının yalnızca %54’ü hızlı tanıya erişebiliyor. Çok ilaca dirençli (MDR) TB vakalarının ise yarısından fazlası teşhis edilemiyor.
- Ekonomik Felaket: Afrika’da TB hastası hanelerin %68’i, tedavi maliyetleri nedeniyle finansal çöküş yaşıyor. Gelir kaybı ve sosyal koruma eksikliği, tedavi uyumunu baltalıyor.
- Finansman Açığı: Bölgenin yıllık TB mücadele bütçesi 4,5 milyar dolar iken, mevcut kaynak sadece 0,9 milyar dolar. 3,6 milyar dolarlık açık, hayat kurtarıcı programları riske atıyor.
DSÖ’den Acil Çağrı: “Taahhütleri Eyleme Dönüştürün”
2024 Dünya Tüberküloz Günü’nün teması “Evet! Tüberkülozu Sonlandırabiliriz: Taahhütte Bulun, Yatırım Yap, Gerçekleştir” oldu. DSÖ, ülkeleri şu adımları atmaya zorluyor:
- Erken Teşhis: Yapay zeka destekli tarama araçlarının kullanımını yaygınlaştırmak.
- Önleyici Tedavi: HIV ile yaşayanlar ve temaslılar gibi risk gruplarına koruyucu ilaç sağlamak.
- Fon Artışı: Sağlık bütçelerinin en az %1’ini TB programlarına ayırmak.
Küresel Hedefler ve Afrika’nın Yolu
DSÖ’nün “Tüberküloza Son” stratejisi, 2025’e kadar ölümlerin %75, vakaların %50 azaltılmasını öngörüyor. Kenya, Malavi ve Ruanda gibi ülkeler %66’lık ölüm azalmasıyla bu hedefe yaklaşırken, Orta ve Batı Afrika’da ilerleme yavaş. Uzmanlar, bölgedeki çatışmalar ve sağlık altyapısı eksikliğinin etkisine dikkat çekiyor.
Çok İlaca Dirençli TB: Sessiz Salgın
2023’te Afrika’da 140.000 MDR-TB vakası tahmin ediliyor, ancak bunların yalnızca %46’sı teşhis edildi. Yeni nesil ilaçlar (bedaquiline ve delamanid) gibi tedavilere erişim ise hâlâ kısıtlı. DSÖ, bu vakalar için tanı-tedavi sürecini 6 aya indiren protokollerin acilen benimsenmesini talep ediyor.
Son Söz: İlerleme Umut Veriyor, Ancak Zaman Daralıyor
Afrika’nın TB ile mücadelesi, kaynakların doğru kullanımı ve küresel dayanışmayla hızlandırılabilir. Ancak fon açığı kapatılmazsa, 2030’a kadar 10 milyon kişinin daha ölümü engellenemeyebilir. Bilim insanları, “Bu bir sağlık krizi değil, bir eylem çağrısıdır” diyerek dünyayı harekete geçmeye davet ediyor.
-
-
-
-
-
-
-
-
